วัดดอนธาตุ ตั้งอยู่ทิศตะวันออกของแก่งสะพือ ห่างไปประมาณ 6 กิโลเมตร วัดนี้ตั้งอยู่บนพื้นที่เกาะอยู่กลางลำน้ำแม่มูล ระหว่างบ้านทรายมูล ตำบลทรายมูล อำเภอพิบูลมังสาหาร กับ บ้านคันไร่ ตำบลคันไร่ อำเภอสิรินธร จังหวัดอุบลราชธานี 

            เกาะดอนธาตุ มีเนื้อที่ประมาณ 75 ไร่ เมื่อปี พ.ศ. 2480 หลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล และท่านพระอาจารย์ดี ฉันโน ได้จาริกมาปักกรดกรรมฐานหาที่ดินเหมาะสมก่อสร้างวัดวิปัสสนากรรมฐานฝ่ายธรรมยุตินิกาย และได้ก่อสร้างวัดภูเขาแก้ว ในปี 2481

            วัดดอนธาตุได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา ตามประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม 99 ตอนที่ 143 วันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2525

            หลวงปู่เสาร์ กนฺตสีโล เป็นพระปรมาจารย์ ๕ องค์แรกของสายวิปัสสนาธุระ ที่คณะสงฆ์และพุทธศาสนิกชนทั่วไปให้ความเคารพนับถือว่าเป็นพระอริยสงฆ์ - เป็นพระอาจารย์ผู้ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ เป็นผู้วางรากฐานการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน - ให้ศิษยานุศิษย์ได้ปฏิบัติเห็นผล สืบต่อมาจนถึงปัจจุบัน โดยศิษย์มีชื่อเสียงให้ พุทธศาสนิกชน ยึดถือเป็นแนวทางปฏิบัติเป็นลำดับมา อาทิเช่น หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต, หลวงปู่สิงห์ ขันตยาคโม, หลวงปู่ฝัน อาจาโร, หลวงปู่พุท ฐานิโย ฯลฯ ตลอดถึง หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน และหลวงพ่อชา สุภัทโท จึงนับได้ว่า หลวงปู่เสาร์ เป็นหลวงปู่ใหญ่ของพระกรรมฐานทั้งหมด

            หลวงปู่เสาร์ในความทรงจำ กับนครจำปาศักดิ์

            เมืองจำปาศักดิ์ ซึ่งเป็นเมืองที่ หลวงปู่เสาร์ กนฺตสีลเถร พระปรมาจารย์ใหญ่ ฝ่ายวิปัสสนากัมมัฏฐานเคยใช้เป็นเส้นทางไปสู่การค้นพบธรรมะและธรรมชาติที่งดงาม และถือเป็นดินแดนสุดท้ายของลมหายใจในชีวิตของท่านที่ได้รับใช้พระพุทธศาสนา

            ในปี พ.ศ. 2485 หลวงปู่เสาร์ และคณะลูกศิษย์ได้เดินทางไปวัดอำมาตยาราม เมืองโขง นครจำปาศักดิ์ ประเทศลาว และได้ไปเยี่ยมชมปราสาทหินวัดภู หลังจากนั้น ท่านพาคณะล่องเรือไปตามลำน้ำโขงเพื่อไปสีทันดร ต่อมาได้ไปทำบุญที่วัดดอนฮี เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้พระอุปัชฌาจารย์ และไปเยี่ยมชมน้ำตกหลี่ผี ขณะนั้นเองเป็นช่วงที่หลวงปู่เสาร์เริ่มอาพาธ อ่อนเพลีย และทางคณะพยายามจะพาท่านเดินทางกลับอุบลราชธานี แต่เนื่องด้วยท่านมีอาการหนักมาก จึงแวะเข้าไปพักในโบสถ์วัดอำมาตยาราม พอท่านกราบพระพุทธรูปแล้วน้อมหัวลง 3 ครั้ง เพราะกราบไม่ได้ จากนั้นท่านก็ละสังขารลงมรณภาพในอิริยาบถท่านั่ง ซึ่งถือว่าอยู่ในอิริยาบถที่แปลกกว่าครูบาอาจารย์รูปอื่นๆ ท่านมรณภาพตรงกับวันอังคาร แรม 3 ค่ำ เดือน 3 ปีมะเมีย วันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2485

            คณะสงฆ์และลูกศิษย์ที่อยู่แขวงจำปาศักดิ์ และทางจังหวัดอุบลราชธานี ตกลงร่วมกันทำบุญที่นครจำปาศักดิ์ คืนแล้ว ขอเคลื่อนสรีระท่านกลับมาที่วัดบูรพา เมืองอุบลราชธานี ต่อมาวันที่ 10 - 16 เมษายน พ.ศ. 2486 จึงได้ประชุมเพลิง โดยมีพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺตเถร เป็นประธาน และพระอาจารย์สิงห์ ขนฺตยาคโม เป็นผู้ดำเนินงาน 

            คติธรรม : ที่พึงมีไว้เตือนใจยังคงดำรงอยู่ ดังคำที่ท่านมักกล่าวไว้เสมอว่า “เขาสิเชื่อ ความดีที่เฮาเอ็ดหลายกว่าคำเว้าที่เฮาสอน”

            พระครูวิเวกพุทธกิจ นามเดิม เสาร์ ฉายา กนฺตสีโล เป็นพระภิกษุฝ่ายธรรมยุติกนิกาย ชาวจังหวัดอุบลราชธานี ผู้เป็นบูรพาจารย์สายพระป่าในประเทศไทย ท่านเป็นอาจารย์ของพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต

        ……..

• ปัญญา แพงเหล่า/รายงาน

        29 มกราคม 2567