ความเป็นมา : นับตั้งแต่สร้างเมืองอุบลราชธานีมา ยังไม่มีการตั้งศาลหลักเมือง จนมาถึงสมัย พลตำรวจตรีวิเชียร ศรีมันตร ผู้ว่าราชการจังหวัดอุบลราชธานี ได้มีโอกาสกราบนมัสการเจ้าพระคุณสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ (พิมพ์ ธมฺมธโร) เจ้าอาวาสวัดพระศรีมหาธาตุ บางเขน กรุงเทพมหานคร ในฐานะที่สมเด็จท่านเป็น พระสงฆ์ผู้ใหญ่ชาวอุบลราชธานี ซึ่งเป็นที่เคารพโดยทั่วไป เพื่อปรึกษาหารือว่า 

          “จังหวัดอุบลราชธานี เป็นจังหวัดใหญ่หัวเมืองเอกมาตั้งแต่อดีตกาล มีชื่อ “ราชธานี” เพียงแห่งเดียว มีความเจริญรุ่งเรืองมานาน แต่ยังไม่มีการยกเสาหลักเมืองให้เป็นมิ่งขวัญแก่ประชาราษฎร สำหรับยึดถือเป็นหลักชัยทางจิตใจ ให้มีความมั่นคง จึงเห็นสมควรสร้างศาลหลักเมือง จังหวัดอุบลราชธานี ณ ที่อันเป็นชัยภูมิสำคัญ กลางเมืองอุบลราชธานี”

            เจ้าพระคุณสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ พิจารณาแล้วก็ไม่ขัดข้อง แต่อยากให้สอบถามชาวอุบลส่วนใหญ่ก่อน เพื่อไม่ให้เกิดความขัดแย้งกันในภายหลัง เมื่อดำเนินการตามขั้นตอนต่างๆ พร้อมแล้ว จึงเลือกตำแหน่งที่ตั้งเสาหลักเมือง ให้อยู่ด้านทิศใต้ของทุ่งศรีเมือง และด้านทิศเหนือของศาลากลางจังหวัด (ปัจจุบันเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อุบลราชธานี) กำหนดวันวางศิลาฤกษ์ศาลหลักเมือง วันที่ 27 สิงหาคม 2515 โดยเจ้าพระคุณสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ เป็นผู้ให้ฤกษ์และเป็นเดินทางมาเป็นประธานในพิธี

          ส่วนเสาหลักเมืองนั้น กรมศิลปากร ได้ออกแบบเป็นยอดบัวตูม โดยใช้ไม้ราชพฤกษ์ เมื่อการก่อสร้างศาลหลักเมืองอุบลราชธานีเสร็จสมบูรณ์แล้ว นายเดชชาติ วงศ์โกมลเชษฐ์ ผู้ว่าราชการจังหวัดอุบลราชธานี ได้กราบบังคมทูล พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 สมเด็จพระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินมาทรงประกอบพิธีเปิดศาลหลักเมืองอุบลราชธานี เมื่อวันที่ 16 มกราคม 2519

            ความเชื่อ : ความศักดิ์สิทธิ์เมื่อเข้าไปยังศาลหลักเมืองอุบลราชธานี จะเห็นเสาหลักเมืองตั้งอยู่ เป็นเสาหลักเมืองยอดบัวตูม ที่ทำมาจากไม้ราชพฤกษ์ ผูกด้วยผ้าหลากสี และมีการปิดทองสวยงาม แสดงถึงความงดงามและเจริญรุ่งเรือง ของจังหวัดใหญ่ๆ อย่างจังหวัดอุบลราชธานี รวมถึงคำบูชาศาลหลักเมือง ที่ถูกตั้งเอาไว้เพื่อให้นักท่องเที่ยวและผู้คนได้กล่าวคำบูชาได้อย่างถูกต้อง เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของชาวเมืองอุบลราชธานีที่ใครๆต่างก็ให้ความเคารพนับถือ ทุกคนเชื่อในความศักดิ์สิทธิ์ไม่ว่าใครได้ไปกราบ จะส่งเสริมความเป็นสิริมงคลให้กับชีวิตมากมาย บริเวณใกล้เคียง จะมีดอกไม้ ธูป เทียน ขายไว้เพื่อบริการให้กับทุกคนที่ต้องการเดินทางไปกราบไหว้ 

            สำหรับพิธีบวงสรวงศาลหลักเมืองนี้ โดยปกติ จังหวัดอุบลราชธานีจะจัดพิธีบวงสรวง ทุกวันขึ้น 1 ค่ำเดือน 7 ของทุกปี ตามประเพณีฮีตสิบสอง ถือว่าเดือน 7 เป็นเดือนทำบุญซำฮะ หรือบุญบูชาบรรพบุรุษ.

                                                       ……………

• ปัญญา แพงเหล่า/รายงาน

        อุทธยานประวัติศาสตร์ 

        อนุสาวรีย์คนดีศรีอุบล